در رسانه های
دولتی و "خصوصی- دولتی" ایران، وقتی به مقوله شکست و موفقیت فرد پرداخته
می شود، روانشناسان دعوت می شوند و چندان خبری از جامعه شناسان نیست. چرا؟ جواب ساده است:
وقتی شکست و یا
موفقیت <شخص> را <شخصی> کردید، آنوقت از ساختار اجتماعی-سیاسی، اقتصادی
و فرهنگی سلب مسئولیت می شود و اینگونه، عامل موفقیت <شخص>، تنها <خود
شخص> می شود و عامل شکست <شخص>، باز هم تنها <خود شخص> می شود و اینگونه،
شخص و جامعه باید باور کند که:
<خودم کردم که لعنت بر خودم باد>
و یا
<خودم کردم و دم خودم گرم و بر خودم
صلوات.>
و اینگونه از
نظام سیاسی که تمامی ابعاد جامعه را به نفع خود مصادره کرده است سلب تکلیف می
شود. در حالی که همه می دانیم که تصور
انسان به عنوان <باشنده اجتماعی> در خارج از جامعه و خارج از ساختارهای جامعه
و به بیان دیگر، خارج از <واقعیت های چهار گانه اجتماعی> قابل تصور نیست. بنا براین هر موفقیت و شکست فردی، تا حد بسیار
زیادی تابع واقعیت اجتماعی است که آن شخص در آن زندگی می می کند و اینکه آیا
ساختار سیاسی- اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی،
سازگار با رشد فرد هستند یا ناسازگار.
در اینجاست که
علت غیبت جامعه شناسان در توضیح شکست و یا موفقیت شخص را می بینیم:
- چرا که جامعه شناس می داند که استبداد
سیاسی با تمایلات توتالیتر که ساختارهای سیاسی و دیگر ساختارهای اجتماعی را به
تصرف خود در آورده است، نقش اساسی در موفقیت و شکست افراد بازی می کند.
- چرا که جامعه شناس می داند که موفقیت و
شکست فردی نتیجه بده و بستان تواناییهای فردی و شرایط اجتماعی برای رشد/عدم رشد می
باشند و یکی بدون دیگری وجود ندارد.
- چرا که جامعه شناس می داند که وقتی نزدیکی
و دوری به قطب های قدرت و رانتهای قدرت در رژیمی استبدادی نقش کلیدی در موفقیت/عدم
موفقیت فرد دارد، استبداد نقشی اساسی در عدم موفقیت اکثریت مطلق جامعه دارد. چرا که از خصوصیات قدرت، متمرکز شدن است و اینکه
معدودی که در محدوده قدرت قرار می گیرند آن را باید داشته باشند تا اکثریت مطلق
جامعه که در خارج از محدوده قرار گرفته اند آن را نداشته باشند.
بنا براین جامعه
شناس مسئول، می تواند به جامعه و نسل جوان بگوید که مقوله <موفقیت>،
<شکست> را فردی کردن، آدرس عوضی دادن است و اینکه تا زمانی که ساختار
استبداد به ساختاری دموکراتیک تحول نکند، کشور شاهد لشکر عظیم شکست خورده هایی است
که، در بدترین حالت، به خود زنی مشغول شده و خود را مسئول شکستهای خود ببینند.
البته، چنین
آگاهی، سبب شیفت پارادایمی می شود. شیفتی
که بدون آن، <خشم> های پراکنده، دست بدست هم نخواهند داد تا بر بالهای
<امید> و با روش <خشونت زدایی> تولدی دیگر به انقلابی دیگر دهند، تا
آخرین ساختاری که استبداد تاریخی بر آن بنا شده بود، یعنی <روحانیت ارسطو زده
ذوب قدرت شده.> را از جا بر کنند.
چنین جامعه
شناسانی می توانند به جامعه بگویند که گشودن دروازه های موفقیت، نتیجه کاری جمعی
است و راه حل فردی برای مشکلی جمعی یافتن، راه به جایی نمی برد و دستها باید بهم
برسند، تا مانند طوقی و کبوترهای به دام افتاده کلیله و دمنه(1) خود را با خیزشی
عمومی،از تور استبداد و خفقان رها کنند و آزادی و استقلال را سرنوشت خود و وطن
کنند تا از این طریق رشد و عدالت اجتماعی، ایرانرا از عقب ماندگی تاریخی خود رها
کند و برای اولین بار، بعد از قرنها، ایرانیان به نقش تاریخی خود که همان فرهنگ
سازی بپردازند.
(1) http://www.kanoon.ir/Article/34125
